Światowy Festiwal Wikliny – początek drogi

Wiklina od zawsze miała niezwykłą moc łączenia ludzi. Tę prawdę najlepiej potwierdził III Światowy Festiwal Wikliny i Plecionkarstwa, który odbył się w Nowym Tomyślu w 2015 roku. To właśnie wtedy, wśród zapachu świeżej wikliny i dźwięku rozmów w wielu językach, spotkali się twórcy, rzemieślnicy i pasjonaci z całego świata.

Przyjechali z różnych zakątków – z Polski, Ukrainy, Litwy, Węgier, Niemiec, a nawet z bardziej odległych krajów, by wspólnie świętować sztukę, która od wieków towarzyszy człowiekowi. Wśród ogromnych instalacji z wikliny, imponujących konstrukcji przestrzennych i rekordowych koszy unosiło się jedno, wspólne przesłanie: plecionkarstwo to nie tylko rzemiosło – to język wspólnoty, sztuka dialogu i opowieść spleciona z naturą.

Spotkanie, które rozpoczęło nowy rozdział

Podczas festiwalu, między warsztatami, wystawami i wspólnym wyplataniem, narodził się pomysł, który miał odmienić los polskiego plecionkarstwa. To właśnie w Nowym Tomyślu w 2015 roku padły pierwsze słowa o konieczności wpisania tradycji plecionkarskich na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.

Dla wielu uczestników to była chwila symboliczna – uświadomienie sobie, że ta praca, wykonywana od pokoleń, zasługuje na oficjalne uznanie i ochronę. „Nie wystarczy wyplatać – trzeba też opowiadać o tym, kim jesteśmy” – mówili uczestnicy.

Od tamtego momentu rozpoczęła się długa droga: rozmowy, konsultacje, dokumentacje i praca nad wnioskiem, który miał zachować plecionkarstwo w pamięci narodowej i społecznej.

Jak powstaje wpis na Krajową Listę – od pomysłu do uznania

Przygotowanie wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego to proces złożony, ale też niezwykle ważny dla zachowania żywych tradycji. Wszystko zaczyna się od społeczności – depozytariuszy, czyli osób i grup, które praktykują dane dziedzictwo. To oni muszą wyrazić chęć i zgodę na jego ochronę.

Następnie powstaje wniosek, w którym opisuje się historię, znaczenie i współczesne funkcjonowanie tradycji. Trzeba udokumentować:

• kto ją praktykuje i przekazuje dalej,
• jakie ma znaczenie dla lokalnej społeczności,
• jakie działania są podejmowane, by ją chronić,
• oraz jakie zagrożenia mogą jej zagrażać w przyszłości.

Do wniosku dołącza się fotografie, nagrania, relacje mistrzów, listy poparcia i materiały edukacyjne. Całość trafia do Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID), który analizuje zgłoszenie i przekazuje je do Rady ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego działającej przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

To proces wymagający czasu, współpracy i ogromnego zaangażowania, ale jego efekt jest bezcenny – każda tradycja wpisana na listę staje się częścią narodowej pamięci i jest chroniona prawnie oraz promowana na poziomie krajowym i międzynarodowym.

Nowy Tomyśl – serce polskiej wikliny

W 2015 roku Nowy Tomyśl nie tylko gościł artystów z całego świata, ale również pokazał, że wiklina może być symbolem współczesnej Polski – kraju, który potrafi pielęgnować swoje korzenie i tworzyć z nich coś nowego.

Na placach miasta powstały wtedy monumentalne formy – wielkie kosze, mosty, altany i rzeźby, które na stałe wpisały się w jego krajobraz. Wspólne wyplatanie stało się metaforą współpracy: każda witka, każda ręka i każdy gest tworzył większą całość.

Właśnie tu rozpoczęła się droga, która – po latach rozmów, warsztatów i działań w całym kraju – doprowadziła środowisko plecionkarskie do wspólnego celu: ochrony tej sztuki jako żywego dziedzictwa kulturowego Polski.

Dziedzictwo splecione z przyszłością

Dziś, z perspektywy czasu, tamten festiwal w Nowym Tomyślu można uznać za moment przełomowy – pierwszy splot w długim łańcuchu działań, który połączył plecionkarzy z całej Polski. To właśnie tam zaczęła się droga, która prowadzi nas w stronę wpisu na listę UNESCO.

Bo wiklina – choć delikatna i giętka – potrafi łączyć mocniej niż stal.

Nota końcowa

Działania związane z przygotowaniem wniosku o wpis plecionkarstwa na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego prowadzone były przez środowiska twórcze i ośrodki rzemieślnicze w całym kraju, przy współpracy z:

• Narodowym Instytutem Dziedzictwa (NID) – instytucją odpowiedzialną za koordynację i merytoryczną opiekę nad Listą,
• Radą ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego działającą przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
• Stowarzyszeniem Polskich Plecionkarzy,
• Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu,
• lokalnymi ośrodkami kultury, szkołami i muzeami rzemiosła,
• oraz z wieloma indywidualnymi twórcami i mistrzami plecionkarstwa.

To wspólny wysiłek środowiska, które zrozumiało, że ochrona tradycji to nie tylko zachowanie przeszłości, ale też budowanie mostu między pokoleniami – splecionego z natury, wiedzy i serca.

Wiklina od zawsze miała niezwykłą moc łączenia ludzi. Tę prawdę najlepiej potwierdził III Światowy Festiwal Wikliny i Plecionkarstwa, który odbył się w Nowym Tomyślu w 2015 roku. To właśnie wtedy, wśród zapachu świeżej wikliny i dźwięku rozmów w wielu językach, spotkali się twórcy, rzemieślnicy i pasjonaci z całego świata.